Cornelius Castoriadis, Francuz greckiego pochodzenia, filozof, psycholog i ekonomista był przez lata jednym z najbardziej konsekwentnych krytyków sowieckiego komunizmu i jego kolejnych mutacji. Był na tyle popularny w polskiej prasie podziemnej i wydawnictwach emigracyjnych, że trudno uwierzyć, iż tom „Socjalizm i barbarzyństwo i inne eseje” to jego pierwszy polski „druk zwarty”, wydany między innymi dzięki wielkiej determinacji doktora Lothara Rasińskiego
W wywiadzie udzielonym w maju 1990 roku poznańskiemu „Czasowi Kultury” Castoriadis odwołał się między innymi do najważniejszej dla siebie idei autonomii – samorządności słowami:
„Społeczeństwo, w którym żyjemy, nieustannie proklamuje zasady: wolność, równość, braterstwo – a dzień w dzień gwałci je, przeinacza i łamie. Uważam, że ludzkość stać na więcej, stać ją by żyć w samorządności. Trzeba znaleźć lub raczej stworzyć jej formy odpowiadające czasom, w jakich żyjemy. Historia cywilizacji zachodniej, od Aten aż po późniejsze ruchy demokratyczne i rewolucje, wykazuje, że jest to całkiem możliwe.”
Mało kto tak sugestywnie jak Castoriadis potrafi opisać, jak idea komunistycznego nieba zamienia się w piekło. Poprzez uformalizowanie idei i powolną zamianę jej w puste hasła, na których miejsce wchodzi mizeria i zbrodnia, bo puste hasła nie lubią wokół siebie próżni.
Jako krytyka modelu teksty Castoriadisa ścigają się z „Nową klasą” Milovana Dżilasa, ale jest także jak tekst Dżilasa opowieścią o brudzie, który historia zmyła jak bardzo starą baśń. Na tyle, że dzisiejsze Północna Korea, Kuba, nie mówiąc o ChRL nie dają już się opisać tamtymi narzędziami, ale mimo to teksty Castoriadisa mają dwie wartości absolutne
Analiza mechanizmów tworzących i umacniających autorytaryzm jest aktualna. Podobnie jak przekonanie, że realny kapitalizm z obłędem konsumpcjonizmu, dominacją wielkich obstrukcji korporacyjnych i państwowych, nie jest żadną alternatywą dla człowieka, który chce żyć w powietrzu wolności, sprawiedliwości i powszechnej empatii. Castoriadis więc rzuca z przeszłości na szaniec kamienie utopii i nowej psychologii. Trudno nie ulec ich urokowi wobec kolczastych drutów albo cieknących burgerów.
- Cornelius Castoriadis – Socjalizm albo barbarzyństwo i inne eseje. Wrocław 2019.
