prowadzone na reprezentatywnych próbach potencjalnych wyborców. Nie wiem, czy obecne w parlamencie partie demokratycznej opozycji takie badania prowadzą, ale z całą pewnością posiadają wystarczające fundusze, by je przeprowadzić. Nie miejsce tu na szczegółowy scenariusz takich badań, ale można wskazać podstawowy ich schemat.

Po pierwsze (najbardziej ogólnie), można respondentom przedstawić listę zagadnień w rodzaju (przykładowo):

• – podejście do sądownictwa;
• – pogląd na temat prawnej regulacji aborcji
• – stosunek do Unii Europejskiej i pogląd, jaką rolę w UE powinna pełnić Polska w UE
• – proponowana polityka społeczna
• – proponowana polityka gospodarcza
• – itp.

z prośbą o zaznaczenie 3 kwestii, które respondent uważa za najważniejsze z punktu widzenia decyzji, czy na daną partię/listę oddać głos / nie oddać głosu.

Po drugie (bardziej szczegółowo), warto zapytać zarówno o kierunek poglądów respondentów, jak i wagę tego poglądu w kontekście decyzji wyborczej.

Na przykład w kwestii członkostwa i pozycji Polski w UE można by przedstawić dwa stanowiska:

[A] pisowski punkt widzenia (NIE dla większej integracji, NIE dla zasady wspólnych wartości konstytuujących UE, TAK dla swoiście pojmowanej suwerenności narodowej w ramach UE itd.);

[B] proeuropejski punkt widzenia (TAK dla większej integracji, TAK dla zasady wspólnych wartości, TAK dla kontroli przez UE jak owe wartości są przestrzegane w krajach członkowskich itd.),

a następnie zadać dwa pytania:

1. Które stanowisko jest Ci bliższe?

• – zdecydowanie stanowisko A
• – raczej stanowisko A
• – raczej stanowisko B
• – zdecydowanie stanowisko B

2. W jakim stopniu to, jakie w tej sprawie stanowisko zajmuje dana partia lub koalicja partyjna może wpłynąć na to, czy oddasz na nią swój głos?

• – to dla mnie kwestia bardzo ważna i ma zasadnicze znaczenie,
  gdy rozważam, na kogo oddać głos.
• – to dla mnie kwestia ważna i może mieć znaczenie,
  gdy rozważam, na kogo oddać głos
• – to dla mnie kwestia mało ważna i raczej nie ma znaczenia,
  gdy rozważam, na kogo oddać głos
• – to dla mnie kwestia nieważna i nie ma znaczenia, gdy rozważam, na kogo oddać głos

Według podobnego jak wyżej schematu należałoby zbadać stosunek respondentów do takich kwestii jak: 500+, system emerytalny (w tym 13. emerytura), praca (ochrona praw pracodawców i pracowników, obniżenie kosztów pracy), prawna regulacja aborcji, prawa osób LGBT, upartyjnienie vs odpartyjnienie gospodarki, praworządność (trójpodział władzy, pozycja ustrojowa sądów, niezawisłość sędziów), centralizacja vs decentralizacja państwa (pozycja samorządów), reguły rządzące gospodarką (w tym „ile państwa w gospodarce”), polityka rolna państwa (bo PSL).

Konieczne jest też zbadanie kwestii tożsamościowych. Na ile dana partia (KO/PO, Polska 2050, Lewica, PSL ale także PiS i Konfederacja) wydaje mi się: bliska – odległa, swojska – inna, nasza – obca, polska – kosmopolityczna, szanująca tradycję – narzucająca nowe wzorce, „stara” – „nowa”, zachowawcza – nowoczesna, prokościelna – antykościelna, uczciwa i budząca zaufanie – nieuczciwa, której ufać nie można, poważna – niepoważna, „mądra” – „głupia” itd.? Na ile to jest dla mnie ważne, gdy rozważam na kogo głosować? Na ile – gdy jestem zwolennikiem partii A – takie a nie inne spostrzeganie partii B pozwala mi zaakceptować koalicję partii A z partią B, a na ile, przeciwnie, wyklucza oddanie przeze mnie głosu na koalicję A i B.

Respondentów – przed pytaniami merytorycznymi – trzeba rzecz jasna zapytać o ich preferencje wyborcze z podziałem na poparcie „twarde” i „miękkie” oraz na pierwszy i drugi wybór. Trzeba też zebrać pełną gamę informacji demograficznych (wiek, płeć, miejsce zamieszkania, wykształcenie). Konieczne jest zapytanie o ich stosunek do protestów ulicznych (tych wcześniejszych – praworządnościowo-sądowych i tych późniejszych – Strajk Kobiet): czy popierali i czy brali w nich osobisty udział.

Jest zatem co badać – i na takie pogłębione badania warto poświęcić 2021 rok. Powinno to być wspólne przedsięwzięcie wszystkich partii demokratycznej opozycji i przez nie sfinansowane w proporcji do wysokości otrzymywanej dotacji partyjnej. Ale co ważne – badanie takie powinno być przeprowadzone w ramach merytorycznej współpracy z zainteresowanymi środowiskami obywatelskimi: Obywatelami RP, Strajkiem Kobiet (jeśli wyrazi zainteresowanie) i innymi. Warto i trzeba przejść przez takie badanie, by nie popełniać błędu z wyborów europejskich, gdzie opozycja demokratyczna poprzez połączenie KO i Lewicy z PSL zamiast zyskać dodatkowe głosy (premia za jedność), je straciła: ponad 50 proc. potencjalnych wyborców PSL, czujących się „tożsamościowo” inni niż wyborcy KO i Lewicy, nie poparło listy Koalicji Europejskiej – część przeszła pod skrzydła PiS (co zresztą dotknęło także i Lewicę (sic!), i KO, choć w dalece mniejszej skali), a jeszcze więcej po prostu zostało w domu.

Na razie tych badań nie mamy. Możemy co najwyżej sięgnąć do cząstkowych danych (np. badania CBOS czy Ipsos) pokazujących jak bliskie lub odległe od siebie są elektoraty poszczególnych partii, gdy skonfrontować je z niektórymi kwestiami przywołanymi wyżej. A tak naprawdę posiłkować musimy się intuicją. Bo ile coś tam wiemy o tym, co elektoraty sądzą o tym, czy o tamtym, nie wiemy, jaką do tego przywiązują wagę.