Grzegorz Kalinowski. Odzyskany 46

Wywołana przez Jarosława Kaczyńskiego dyskusja o reparacjach wojennych od Niemiec spowodowała, że najnowsza powieść Grzegorza Kalinowskiego stała się bardzo aktualna

Opisuje bowiem sytuację na tzw. Ziemiach Odzyskanych, bezpośrednio po zakończeniu II Wojny Światowej. Z jednej strony dotyczy losów osadników, którzy tam przyjeżdżają, najczęściej z odebranych Polsce Kresów. Z drugiej, cywilnej ludności niemieckiej, która jest zmuszona do opuszczenia tych terenów. Jedni i drudzy są praktycznie pozbawieni dorobku całego życia, ponieważ mogą zabrać tylko część posiadanych rzeczy, a pozostawić obsiane często pola i zabudowania.

Na te ludzkie tragedie nakładają się działania żołnierzy radzieckich, którzy tereny te traktują jak łupy, z których mogą zabrać sobie co zechcą, szabrowników, milicjantów, którzy często niczym nie różnią się od pracowników aparatu bezpieczeństwa i ukrywających się hitlerowców, próbujących zorganizować oddziały Werwolfu.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Austriackie gadanie

Akcja „Odzyskanego 44” toczy się w samym centrum wydarzeń – w okolicach Kłodzka, najczęściej nazywanego w powieści niemieckim mianem: Glatz. Z badań Grzegorza Kalinowskiego – bo autor, jako historyk, każdą swoje powieść poprzedza rzetelnymi studiami – wynika, że tereny te były nie tylko przedmiotem intensywnych rabunków i ośrodkiem oporu planujących odtworzenie III Rzeszy hitlerowców, ale również były objęte próbami połączenia z Czechosłowacją, której ówczesne władze wydawały obywatelom Niemiec czeskie dokumenty, licząc na to, że da się zrewidować granice argumentami o narodowości mieszkańców.

Powieść Kalinowskiego, jak zawsze w przypadku jego książek, splata wiele wątków, z których najważniejszym jest opowieść o uruchomieniu specjalnej grupy milicji, która metodami raczej sił specjalnych niż oddziałów porządkowych, ma zwalczać bandytyzm i partyzantkę niemiecką. Grupa pozornie podlega Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej i generałowi Franciszkowi Jóźwiakowi. Faktycznie wykonuje zadania wyznaczone przez niedobitki wywiadu Armii Krajowej i ma z jednej strony identyfikować nadgorliwców reprezentujących „władzę ludową”, a z drugiej wyłapywać ukrywających się SS-manów. W tle toczy się tajna operacja amerykańskiego wywiadu wojskowego, który próbuje zweryfikować hipotezy o tym, że w rejonie Kłodzka mogą ukrywać się ci przywódcy hitlerowscy, którzy umknęli śmierci lub niewoli

PRZECZYTAJ TAKŻE: 100 okręgów, czyli wyborczy Polski Ład

Powieść czyta się tak, jakby się oglądało album ze zdjęciami lub stare kroniki filmowe. Rozdziały podzielone są na fragmenty, z których każdy można sobie wyobrazić jako zdjęcie i jego opis, albo fragment filmu, bo na tych zdjęciach ludzie i przedmioty ruszają się. Opisy ruin i powojennego świata są tak plastyczne, że każda następna strona wydaje się kolejnym kadrem. Początkowo wydaje się, że zdjęcia te są zupełnie nieuporządkowane. Ale z czasem coraz wyraźniej widać, że akcja układa się i zmierza do określonego celu. Stopniowo robi się coraz mroczniejsza i wręcz nasycona magią i metafizyką

Na szczęście okazuje się, że nie ma powodu do obaw, że mistyczne wizje ocalałych z wojny liderów SS mogłyby się spełnić. Niestety jednak ostatnie strony książki są mimo to ponure. Aby zobrazować skutki wojny Grzegorz Kalinowski opisuje losy żydowskich dzieci, które ocalały z Holocaustu, ale kiedy szukały swojego miejsca na świecie, trafiły na przejawy antysemityzmu równie drastyczne jak te, które spotykały ich ze strony hitlerowców.

Warto także zwrócić uwagę na to w jakim stanie znajdują się ziemie przyznane Polsce w ramach rekompensaty za straty wojenne. Miasta i miejscowości, które nie zostały zniszczone w ramach działań wojennych, zostały w większości pozostawione przez Niemców w całkiem przyzwoitym stanie. Polscy osiedleńcy zastali jednak budynki zniszczone i wypatroszone ze wszystkiego co miało jakąkolwiek wartość. I nie była to głównie wina szabrowników. W znacznie większym stopniu był to wynik decyzji dowódców stacjonujących na tych terenach jednostek armii czerwonej.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Generał Pytel idzie na skróty

Jak pisze Kalinowski: „Sowieci mają takie specjalne jednostki, które demontują całe zakłady pracy, kradną maszyny, surowce, kolejowe szyny i trakcję. Wszystko to wywożą pociągami do ZSRR. Nic się nie ukryje przed Głównym Zarządem Zdobyczy Wojennych przy Sztabie Generalnym Armii Czerwonej! Nie było i nie będzie większej złodziejskiej organizacji, Hitler mógłby brać u Stalina korepetycje. Pociągi, którymi wywożą całe fabryki i fragmenty miast, nie wracają, to też ich łup.”

W takim kontekście zastanawiająca jest wyrozumiałość Jarosława Kaczyńskiego, który stał się głównym głosicielem roszczeń o reparacje wojenne od Niemiec. Dlaczego takich roszczeń nie oczekuje od Rosji, której wkład w szkody wojenne wydaje się nie mniejszy, a może nawet większy niż Niemców.

O autorze