W poprzednich tekstach przedstawiłem historię AfD od strony jej twórców, zmieniających się liderów, ewolucji jej programów i głoszonych haseł; na koniec przyjrzymy się jej wyborcom
Skorzystałem z obszernego raportu nr. 92 z listopada 2023, opracowanego przez renomowany Wirtschafts- und Sozialwissenschaftliches Institut w Düsseldorfie. Raport oparto na badaniach z czerwca 2021, stycznia i listopada 2022 oraz czerwca 2023.
PRZECZYTAJ TAKŻE: Alternatywa dla Niemiec (AfD). Odc. 1 – Początki
Wyborcy AfD to częściej mężczyźni niż kobiety; częściej ze wschodnich niż zachodnich landów; przeważnie osoby bez matury z niewielkimi lub średnimi dochodami; przeważnie robotnicy; osoby czujące się niedoceniane w pracy przez szefów i współpracowników, jak też przekonane, że niesprawiedliwie mało zarabiają. We wszystkich czterech badaniach wyborcy AfD, w porównaniu do ogółu społeczeństwa, deklarują wysoki poziom stresu i zmartwień o swoją przyszłość; stąd m.in. poparcie dla zdecydowanego ograniczenia napływu imigrantów do Niemiec, których postrzegają jako swoich konkurentów na rynku pracy; nie są dla nich ważne tematy związane z kryzysem klimatycznym. Źle oceniają działania rządu w walce z pandemią coronawirusa, związane z nią restrykcje i ograniczenia oraz chętnie wierzą w szerzące się w czasie pandemii teorie spiskowe. Sześciu na siedmiu zwolenników AfD wyraża niezadowolenie z polityki rządu wobec wojny w Ukrainie; prawie połowa z nich uważa, że to NATO sprowokowało Rosję do ataku, wielu wierzy w związane z tym teorie spiskowe; trzy czwarte nie zgadza się na przyjmowanie ukraińskich uchodźców wojennych i uważa, że poświęca się Ukraińcom zbyt wiele uwagi. Ogromna większość wyborców AfD mieści się w przedziale wiekowym 30-49 lat.
PRZECZYTAJ TAKŻE: Alternatywa dla Niemiec (AfD). Odc. 2 – Skręt w prawo
Aż 90% zwolenników AfD cechuje wielka nieufność do instytucji państwa takich jak rząd czy publiczne media. To wydaje się być głównym powodem odpływu wyborców od „starych” partii. W wyborach do Bundestagu 2021 najwięcej wyborców na rzecz AfD stracili Wolni Demokraci, FDP (12%) i Socjaldemokraci SPD (8%). Jedna trzecia nowych wyborców AfD deklarowała, że poprzednio głosowali na partie chadeckie CDU/CSU. Chociaż nie było ich wiele, to w wyborach 2021 na AfD głosowali także byli wyborcy Zielonych. Badacze zauważyli także, że wśród młodych ludzi, głosujących po raz pierwszy, którzy wybrali AfD jest więcej kobiet niż mężczyzn. Bardzo ciekawa jest obserwacja, że ci najmłodsi wyborcy darzą AfD dość ograniczonym zaufaniem, ale także spora część stałych wyborców AfD nie wierzy bezwarunkowo swojej partii. Pozwala to na wyciągnięcie wniosku, że sporo ludzi głosuje na AfD nie z przekonania, ale w proteście przeciwko polityce/postępowaniu „starych” partii, co daje nadzieję na ich odzyskanie na rzecz partii demokratycznych, to ważny sygnał i wyzwanie dla tych partii.
PRZCZYTAJ TAKŻE: Alternatywa dla Niemiec (Afd). Odc. 3 – Jeszcze bardziej w prawo
Tytułem podsumowania: Póki co wszystkie demokratyczne partie niemieckie ostentacyjnie odżegnują się od AfD i solennie zapewniają, że nie będą z nią wchodzić w żadne układy/koalicje, ani na szczeblu federalnym, ani regionalnym. AfD pozostaje nadal liczebnie bardzo dużą, ale tylko opozycją. Może rządząca koalicja ogarnie się, poważnie potraktuje lęki wyborców AfD i większość z nich odzyska; autorzy przywołanego raportu podpowiadają, co należałoby w tym celu zrobić. Najwięcej lekcji do odrobienia mają chadecy, którzy po odejściu Angeli Merkel są w potężnym kryzysie.
Śledząc historię AfD i jej ogromny polityczny sukces cisną się porównania z drogą PiS do potęgi i władzy. Takie same hasła, taki sam poziom i zachowanie liderów, wskazywanie takich samych wrogów (UE, imigranci, ukraińscy uchodźcy wojenni). Skoro aż tyle podobieństw, to może znajdą się w Polce tęgie prawnicze głowy, potrafiące – podpatrując Niemców – rozpocząć proces delegalizacji PiS?
