Dyskusja o pańszczyźnie zapowiadała się głęboką zmianę naszych wyobrażeń historycznych, co byłoby również nie bez znaczenia dla zrozumienia obecnych przemian społecznych w Polsce
Niestety, tak jak się z pewnym rozmachem zaczęła, tak skończyła się szybko i ucichła. Trzeba jednak do niej powracać i kontynuować. Polska ma wyjątkowo antykwaryczny obraz własnej historii, którym z jednej strony karykaturalnie się manipuluje, z drugiej zaś budzi on niechęć i obojętność. Brak poważnej i pogłębionej dyskusji o własnej przeszłości jest zaś przyczyną poważnego obniżenia kultury politycznej.
