Sprawa senatora Brejzy pokazuje, jak groźny to jest proceder

Wygląda na to, że sprawa sms-ów senatora Brejzy może nauczyć Polaków więcej o groźbie inwigilacji niż setki artykułów w mediach. To pierwszy oczywisty przypadek, w którym agendy rządowe ujawniły, że mają dane, które mogły uzyskać wyłącznie drogą operacyjną, w wyniku inwigilacji elektronicznej

I co najważniejsze – to nie są dane uzyskane w trakcie postępowania karnego za zgodą sądu, bo takie nie toczyło się wobec senatora Brejzy ani nikogo z jego współpracowników. To dane dotyczące konkretnych osób (nie jakichś hipotetycznych Kowalskich), które mogły być zbierane przez służby specjalne „na wszelki wypadek” wobec przeciwnika politycznego i jego otoczenia (również przypadkowych osób).

Od końca października w polskich mediach przykuwają uwagę informacje, że TVP rządowa wykorzystała sms-y senatora Krzysztofa Brejzy, żeby go zdyskredytować w programie informacyjnym.

Tylko skąd TVP dostała te sms-y?

Senator oprócz zawiadomienia prokuratury wystąpił do Rzecznika Praw Obywatelskich, prof. Marcina Wiącka, o zbadanie sprawy. Rzecznik ma wyspecjalizowany zespół pracowników uprawnionych do wglądu nawet do informacji ściśle tajnych, które pozwalają na wgląd nawet do materiałów operacyjnych służb. A przynajmniej do takich, które pozwalają na wyciągnięcie wniosków co do legalności działania.

To nie pierwszy taki przypadek, że media rządowe lub prorządowe powołują się na materiały operacyjne służb specjalnych. Protokoły z podsłuchów, omówienia akt procesowych, relacje z zatrzymań o 6 rano itp.

Można długo dyskutować o tym, czy te przecieki są legalne, ale to sprawa na osobny komentarz. To co mi się wydaje najważniejsze, to podkreślenie, że obecnie polskie służby, dzięki systemowi Pegasus i jemu podobnym, mają ogromne możliwości inwigilowania każdego obywatela. Wszystko co przechodzi przez nasze smartfony, laptopy, desktopy – i nie ma tu znaczenia czy te informacje są np. szyfrowane przez jakiś Signal czy WhatsApp – może być w każdej chwili przechwycone i zarejestrowane w jakimś cyfrowym archiwum. Nawet rozmowy prowadzone, kiedy jakiś smartfon leży na stole obok, mogą być nagrywane.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Początek wojny hybrydowej? Co dzieje się na granicy z Białorusią

Oczywiście ktoś objęty taką inwigilacją, musi być w jakiś sposób interesujący dla władzy. Na przykład polityka opozycji można podejrzewać, że głosi jakieś treści ekstremalne i tak uzasadnić jego inwigilację.

Sprawa senatora Brejzy pokazuje, jak groźny jest taki proceder. Także dlatego, że zarejestrowane mogły być nie tylko sms-y senatora Brejzy, ale także sms-y, maile i być może rozmowy przypadkowych osób. Czyli pod taką inwigilację może trafić praktycznie każdy.
Pamiętam, że kiedy Fundacja Panoptykon analizowała przypadki ujawnienia stosowania kontroli operacyjnej przez służby, które zostały później ujawnione w sądach, a dotyczyły polityków i dziennikarzy, jednym z objętych inwigilacją był dziennikarz śledczy Mariusz Gierszewski. Okazało się, że w jego przypadku podsłuchiwany był nawet lutnik, który zajmował się jego gitarą, na której gra w zespole Poparzeni Kawą Trzy.

Jedyną obroną przed taką inwigilacją jest stworzenie niezależnej od rządu instytucji uprawnionej do kontroli wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych przez służby specjalne. A także takie doprecyzowanie prawa, żeby np. przepisów o kontroli operacyjnej nie dało się obejść niewymagającym zgody sądu pozyskiwaniem danych telekomunikacyjnych (czyli billingów, lokalizacji i adresów wysyłanych komunikatów).

Adam Bodnar, kiedy był jeszcze Rzecznikiem Paw Obywatelskich, powołał zespół, który zajmował się wypracowaniem metod takiej kontroli. W jego skład wchodzili prokuratorzy, sędziowie, byli funkcjonariusze policji i służb specjalnych. W efekcie pracy tej grupy powstał raport pt. „Osiodłać Pegaza”. Miejmy nadzieję, że obecny rzecznik będzie tę pracę kontynuował. Tym bardziej, że przypadek senatora Brejzy z pewnością dostarczy nowych materiałów poglądowych do oceny praworządności stosowania środków operacyjno-rozpoznawczych przez policje i służby specjalne.

• Piotr Niemczyk – w latach 1990-1994 dyrektor Biura Analiz i Informacji Urzędu Ochrony Państwa, a następnie zastępca szefa Zarządu Wywiadu UOP. Wieloletni ekspert Sejmowej Komisji ds. Służb Specjalnych. Współorganizator Krajowego Centrum Informacji Kryminalnej. Członek Rady Konsultacyjnej przy ośrodku szkolenia ABW w Emowie. Obecnie publicysta i wykładowca akademicki.

Tekst opublikowany został na portalu Orłoś Studio.

fot. Flickr

O autorze