Patrzcie w górę – bo znowu przegramy!

Na oba te teksty – choć są niewspółmiernej wagi i jakości – wypada odpowiedzieć „popatrzcie w górę”, jak w owym komentowanym niedawno filmie… Obaj autorzy – choć nie da się porównać jakości ich wypowiedzi – krzyczą jak Meryl Streep, grająca filmową prezydent Orlean, byśmy nie zadzierali głów, odmówili kontaktu z rzeczywistością i zamiast tego brnęli naprzód…

W związku z tym mam gorącą prośbę do tych niewielu współobywateli, do których dotrze niniejszy tekst. W tym do członków KOD oraz do uczestników ruchu i członków partii PL 2050. Zarówno KOD, jak PL 2050, w tym osobiście Szymon Hołownia dostali od nas, Obywateli RP, i również ode mnie osobiście bardzo już bogatą korespondencję dotyczącą wyborów, możliwych strategii, ich wad i zalet, pożądanych postulatów obywatelskich itd. Szymon Hołownia jest tu wyjątkową postacią, co trzeba mu przyznać ze szczerym i doprawdy dużym uznaniem. Dwukrotnie stawił się na publiczną debatę z nami. Raz osobiście odpowiedział na nasz list. Tym różni się od innych liderów, w tym od liderów KOD, choć są wśród nich wyjątki, których nie wymienię z troski o nie, bo kontakty z Obywatelami RP potrafią czasem towarzysko szkodzić. Od nikogo innego z polityków i działaczy obywatelskich nigdy nie dostaliśmy żadnej rzetelnej odpowiedzi ani w sprawie wspólnej listy opozycji w wyborach, ani w sprawie uparcie przez nas ponawianej propozycji, by tę listę wyłonić w powszechnych otwartych, międzypartyjnych prawyborach. Opisywaliśmy je po wielokroć na bardzo wiele sposobów. Proszę kliknąć w tym miejscu, by otworzyć jeden z tych opisów – uprzedzam, że jest obszerny i wymaga skupienia, bo i sprawa jest przecież poważna.

Moja prośba dotyczy nie tego, byśmy się domagali wspólnej listy, czy czegokolwiek w tym guście. Nie tego również, żebyśmy żądali prawyborów. Domagajmy się rzetelnej, publicznej odpowiedzi na jasno wyartykułowane postulaty. Nie chodzi wyłącznie o propozycje Obywateli RP. Chodzi również choćby np. o propozycję Adama Szłapki, który od lat występuje z projektem Sejmu Wielkiego – na tę i kilka innych podobnie poważnych propozycji nikt nigdy publicznie nie odpowiedział. Nawet nie podjął dyskusji. Czasem tylko widać ogólnikowe slogany, wśród których wspomniany tekst Szymona Hołowni i tak bije rekordy rzeczowości, bo częściej są to niestety jawne absurdy wypowiadane w dodatku paternalistycznym tonem, jak to niestety znów zaprezentował Jacek Wiśniewski. Chodzi tymczasem o rzeczy tak poważne jak groźba trzeciej kadencji PiS z jednej, a szansa krytycznie potrzebnej większości konstytucyjnej z drugiej strony. Tego nie wolno zbywać ani kłamstwem, ani półprawdą, ani nawet wypowiadanymi w dobrej wierze „widzi mi się”. Proszę, żądajmy odpowiedzi. Sprawdzajmy ich rzetelność. Nie pozwalajmy robić się w trąbę i zbywać byle czym. Zbyt duża jest stawka.

Poniżej zatem dwa – w zasadzie – listy otwarte do obu wspomnianych panów. Świadków tej publicznej korespondencji proszę o uwagę. Domagajmy się rzetelnej debaty.

Panie Szymonie,

nie należę ani do Pańskiej partii, ani do Pańskiego ruchu, natomiast w jednym i drugim pokładałem nadzieje, które dzisiaj Pan zawodzi, mieszając prawdy z oczywistym fałszem i milcząc o rzeczach istotnych, z których istnienia zdaje Pan sobie przecież sprawę. Zawodzi Pan w sposób, który Polsce grozi trzecią kadencją PiS. Porażka Pańskiej partii jest nieszczęściem znacznie mniejszego rzędu. To powoduje moje przekonanie, że mam prawo żądać od Pana rzetelnej tym razem odpowiedzi. Nie o Pańskie polityczne plany chodzi bowiem dzisiaj, ale o wspólną przyszłość nas wszystkich. Na półprawdziwe hasła nie pozwolę nikomu – również Panu, którego cenię nieporównanie bardziej niż któregokolwiek z pozostałych liderów.

Zdaje się Pan sugerować trzy bloki – nawet nie dwa. Wskazuje na to Pańska uwaga, że dwa bloki przeciw PiS mają szansę zwycięstwa, jeśli są w miarę równorzędne, co ilustruje Pan czeskim przykładem. Jeśli bloki opozycji stają się nierównorzędne, oznacza to klęskę w starciu z PiS i wynika to wprost z natury algorytmu. Równocześnie dodaje Pan tu spostrzeżenie, że SLD i PL2050 mają dziś w sumie poparcie większe niż KO. Przecież jednak sojuszu z Czarzastym Pan nie rozważa. Nie będzie więc żadnego takiego bloku o sile porównywalnej z KO. To, co? Jednak trzy bloki? Oczywista klęska?

Słusznie konstatuje Pan, że sojusz z Tuskiem byłby samobójczy. Też tak sądzę. Zwłaszcza zniknęłyby w nim wszystkie Pańskie atuty, ale i Tusk mógłby na tym wyjść osłabiony. Pisałem o tym wielokrotnie i mówiłem o tym, rozmawiając z Panem. Taka koalicja oznacza nie tylko Pańską przegraną, ale również po prostu wygraną PiS, więc katastrofę dla Polski.

Osobny start pozwoli Panu zatem uniknąć losu Barbary Nowackiej i jej Inicjatywy Polskiej oraz losu partii Nowoczesna. Natychmiast jednak skaże Pana zamiast tego na los Biedronia – bo taka jest logika plebiscytu wyborczego w warunkach dwubiegunowej polaryzacji. Większość sondażowych zwolenników Wiosny zagłosowała ostatecznie na KE Schetyny, musi Pan o tym wiedzieć. On również chciał „się policzyć” i nie słuchał ostrzeżeń, że to się musi skończyć, jak się skończyło. To jest zatem ta druga możliwość, którą najwyraźniej uparł się Pan wybrać. Skończy się to tak samo. Znów – nie tylko dla Pana, ale również dla Polski i to z tego powodu ośmielam się publicznie formułować swoje bezczelne pretensje.

Jedyną propozycją godzącą logikę silnej listy korzystającej z cech algorytmu D’Hondta z postulatem maksymalizacji zaangażowania wyborców różniących się w wielu ważnych kwestiach są prawybory. Tę propozycję Pan zna. Ja nie znam żadnej innej. Nie odpowiedział Pan nam nigdy. To, co pisze Pan tutaj, nie jest niestety prawdziwą odpowiedzią.

Propozycja prawyborów nie sprowadza się bowiem do tego, co zrobili Węgrzy. Napisał Pan nieprawdę – bardzo to znamienne – twierdząc, że w Polsce już zrobiono to, co zrobili Węgrzy, bo zgodzono się na „pakt senacki”. Węgrzy swoich wspólnych kandydatów wybrali. W polskim „pakcie senackim” wytargował ich Schetyna z Czarzastym i Kosiniakiem-Kamyszem. Pominięcie tej różnicy niestety dobrze pokazuje ewolucję, jaką przeszedł Pan „ucząc się zawodowej polityki”. Bardzo szkoda. Dla mnie wpływ obywateli na wybór kandydatów startujących do plebiscytu przeciw PiS jest ogromną wartością, którą Pan pominął. Być może nie wyklucza Pan tego, ale skoro pozwala Pan sobie na tego rodzaju skrót myślowy, to Pańska ocena wartości staje się przez to widoczna. Również jednak w politycznych kategoriach popełnia Pan błąd. Wybory angażują. Prawybory również. Zwłaszcza ostra konkurencja mobilizuje elektoraty. Zwiększa zaangażowanie. Daje wiarygodność zwycięskim kandydatom. To się nazywa „mandat” w języku demokracji.

Zdając sobie sprawę z tego, że również współobywatele nie cenią sobie zanadto własnej sprawczości, nie pozwolę jednak żadnemu z polityków wartości demokratycznych ignorować tak jawnie. Przykro mi – od tego jestem. Choćbym miał się tak awanturować kompletnie sam. A sam nie będę, przestrzegam.

Owszem, Panie Szymonie, logika prawyborów da się zastosować – i oczywiście trzeba to zrobić – w okręgach jednomandatowych. Ale nie tylko i proszę nie machać ręką na listy w wyborach proporcjonalnych, bo nie załatwia Pan w Senacie żadnej ważnej sprawy. Efekt wspólnych kandydatów w wyborach jednomandatowych będzie nieporównanie słabszy niż byłby w przypadku list. Potrafimy to nawet zmierzyć w danych, bo one są tu twarde i pokazują, że wspólni kandydaci do Senatu zyskali poparcie średnio o 5% niższe niż ci sami wyborcy udzielili w sumie trzem partiom opozycji w wyborach w 2019 roku. Powody były z grubsza te, o których Pan pisze. Jakim cudem wyborca lewicy ma głosować na Ujazdowskiego? Zwracam przy tym uwagę – przypominając los Biedronia i swój własny – że co najmniej połowa wyborców lewicy na Ujazdowskiego jednak zagłosowała. Relatywna słabość prawyborów w okręgach jednomandatowych polega po prostu na tym, że wspólny kandydat może być tylko jeden. W sojuszu lewicy z konserwatystami „załapie się” kandydat tylko jednej z tych sił. Czy wyborcy drugiej z nich zagłosują na niego? Owszem, mogą – dokładnie tak, jak wyborcy przegranego kandydata w pierwszej turze słuchają jego apelu o poparcie któregoś z dwójki pozostającej w grze na drugą turę, decydując się wybrać „mniejsze zło”. Znamy efekt – jest umiarkowany.

W prawyborach proporcjonalnych wspólna lista zostaje wyłoniona w otwartej konkurencji angażującej wyborców różnych partii walczących o jak najwięcej miejsc na liście. W prawyborach zwolennicy PL 2050 poprą Pana dlatego, że Pan nie jest Tuskiem i nie ma Pan niczego wspólnego ze „starą polityką”, obiecując „nową”. Żaden z nich nie postanowi „obstawiać pewniaka” przeciw PiS, bo to jeszcze nie jest ta konkurencja. Tu i tylko tu zdoła się więc Pan „policzyć”. Może Pan na tym wyłącznie zyskać. Wynik nie jest tu przy tym jednak zerojedynkowy, jak przy jednym mandacie większościowym i na wspólnej liście znajdują się kandydaci wszystkich konkurujących sił – w proporcjach wynikających z poparcia. Np. Pańskiego vs. Tuska. Albo Zandberga vs. Gowina. W wyborach właściwych lewicowcy stawiają krzyżyki przy lewicowych kandydatach w przedłużeniu tej samej rywalizacji. Ta rywalizacja wtedy jednak dokłada się do wspólnego sukcesu. A nie do porażki, którą Pan niniejszym proklamował.

Co jednak najważniejsze i co wręcz unieważnia wszystkie powyższe spekulacje o takim lub innym sojuszu – nie, Panie Szymonie, to rażąca nieprawda, że nie ma żadnych badań pokazujących przewagę jednej listy. Pokazuje to sam algorytm D’Hondta, sama arytmetyka. Wobec niej wszelkie polityczne dywagacje – choćby były słuszne – tracą na znaczeniu. W 2019 roku fatalna decyzja o trzech listach warta była tyle, co strata miliona głosów! Tyle mieliśmy przewagi nad PiS, a przegraliśmy.

Co wyjaśniwszy, nie proszę o rzetelną debatę, ale jej stanowczo żądam. Choć zdaję sobie sprawę, jak niewiele znaczę wraz nawet z Obywatelami RP w wyborczej statystyce, to jednak uprzedzam, że parę osób dołączy do tego żądania. I przypomnę własne 15% po kilku tygodniach chaotycznej kampanii przy szczelnej blokadzie ze strony „liberalnych mediów”. Żądam rzetelnej debaty, a nie „przekazów dnia”, choćby najzręczniejszych. Stawka tego wymaga.

Jacek,

za Twój komentarz powinienem Ci w zasadzie podziękować. Dowiodłeś – przyznaję, ku memu najwyższemu zdumieniu – że nie rozumiesz, w jaki sposób przelicza się w Polsce głosy na mandaty. Komentujesz mój tekst – twardy dowód w sprawie list – tym razem go przeczytawszy, co jest u Ciebie nowością, ale kompletnie nie rozumiejąc jego treści.

Nie chcę tu wchodzić w szczegóły tej toczonej na Facebooku dyskusji, bo też ona nie ma żadnego sensu i tylko Cię pogrąża. Jednak coś muszę wyjaśnić świadkom tej korespondencji. Dostrzegłeś w moim tekście rzekomy błąd. On polegał na tym, że przykładowe ilości głosów użytych w porównaniu raz dodają się do 100 (co zrozumiałeś jako miary procentowe), a raz zupełnie nie. Stwierdziłeś zatem, że zestawy są w istocie wadliwe i nieporównywalne. Napisałeś o tym, choć tekst wyraźnie uprzedzał, że nie procenty są tam wyrażone, ale najzupełniej przykładowe i oczywiście nieprawdziwe liczby głosów, bo algorytm D’Hondta dotyczy proporcji między nimi, wykorzystywanych w kilkukrokowej i bardzo łatwej, choć skomplikowanej procedurze. Podejrzewam, że należysz do tych bardzo licznych ofiar szkolnej matematyki (wg różnych badań jest ich w Polsce 72%, więc naprawdę nie jesteś sam), które na widok liczb w jakimkolwiek tekście tracą natychmiast zdolność myślenia, sparaliżowane lękliwym, podszytym szkolną traumą przekonaniem, że najprostsza nawet matematyka pozostaje poza ich zasięgiem. Jakiekolwiek są przyczyny niezrozumienia – dostałeś w prywatnej korespondencji arkusz Excela i sprawdź na nim, bardzo Cię proszę, jak będą wyglądały wyniki dla następujących zestawów wyników odpowiednio dla PiS, KO i SLD: 10-5-5 głosów, 20-10-10, 50-25-25, 100-50-50, 10000-5000-5000 itd. Za każdym razem D’Hondt zaproponuje Ci ten sam podział mandatów. Będzie to zresztą przegrana opozycji mimo równowagi w głosach.

Twój paternalistyczny ton przywodzi mi na myśl popularne zawołania naszych prawicowych współobywateli: „włącz myślenie” – piszą bezmyślnie. Albo rewelacje antyszczepionkowców, czy nawet płaskoziemców. W odpowiedzi na to da się napisać wyłącznie „popatrz w górę”, naprawdę. Jednak nie umiem tego tak skwitować. Przede wszystkim bowiem, jak to jest w ogóle możliwe, żeby podobną niewiedzą i niezrozumieniem absolutnych podstaw wyborczej arytmetyki charakteryzował się ktoś, kto jak Ty wielokrotnie siedział w komisjach wyborczych, kto wypowiada się tak autorytatywnie o wyborczych strategiach i od czyjego zdania w tej sprawie zależy w tak wielkim stopniu zachowanie wciąż największej spośród organizacji ruchu obywatelskiego protestu?

Umiarkowanie mnie w tej sytuacji cieszy Twoje przekonanie o oczywistej potrzebie jednej listy. Co innego mnie martwi. Piszesz, że „czas na budowę jednej listy jeszcze nie nadszedł, ale partie już o niej powinny wspólnie rozmawiać”. Wielokrotnie prosiłem o rozmowę między KOD, a Obywatelami RP o tym, czy ruchom obywatelskim wolno czekać – jak zdajesz się sugerować, choć nie wiem tego na pewno, mogę się jedynie domyślać na podstawie doświadczeń – aż „dojrzeją polityczne decyzje liderów”. Czy może powinniśmy próbować wpływać społecznym naciskiem na ich decyzje. Mówiąc wprost i bez dyplomatycznych ogródek, nasze próby nacisku bez trudu rozbrajano dotąd m.in. Waszą spolegliwością. Wydawało mi się, że od tego są ruchy obywatelskie, by nacisk powodować. Piszesz, że powinniśmy zapowiedzieć, że poprzemy tę partię, która wypadnie najlepiej w sondażach. To jest lepsze niż nic – pewnie. I to jest nawet jakiś nacisk.

Trochę szkoda, że nie napisałeś o żądaniu debaty, że nie masz ochoty zaproponować żadnej formy demokratycznej decyzji o listach i kandydatach, tylko z obrażającym moją inteligencję paternalizmem kwitujesz projekt prawyborów przywołaniem lewatywy felczera z powieści o Szwejku. Jacek, wielokrotnie staliśmy obok siebie „w boju” na ulicy, więc wolno mi powiedzieć niecenzuralnie „ch…j z moją inteligencją”. Obrażasz przede wszystkim rozum wyborców, dewastujesz potrzebną pilnie debatę i bez tego wystarczająco trudną.

Przywołujesz wreszcie znowu moją kandydaturę przeciw Ujazdowskiemu. Tym razem piszesz między słowami, więc delikatniej niż to robisz na ogół. Obywatele RP – pozwolę sobie Cię poinformować z wyprzedzeniem naszych procedur – decydują się kandydować znowu i większą reprezentacją po to, by wspólną listę próbować wymusić. Rozmawiają o tym bezustannie, intensywnie szukając sojuszników, rozglądając się za możliwościami w tym arcytrudnym przedsięwzięciu – trudnym zwłaszcza dla naszego bardzo nielicznego środowiska po ciężkich przejściach. Wiem już zatem od Ciebie, że KOD zostawi nas znowu samych w tej kolejnej odsłonie kopania się z koniem. Że wszystko, co od Was usłyszymy, to inwektywy o naszym „sabotażu”, które słyszałem dotąd – nie tylko wtedy przecież, kiedy kandydowałem przeciw Ujazdowskiemu, ale również, kiedy mówiliśmy o prawyborach i bezczelnie domagaliśmy się jednej listy, a przecież start trzema blokami był podobno oczywisty.

Piszę to wszystko do Ciebie z wyrzutem i goryczą, których nie próbuję skrywać za żadną dyplomatyczną grzecznością. Wiele razy mówiłem Ci i pisałem, dlaczego fałszywe, nie tylko niesprawiedliwe są Twoje oskarżenia pod moim adresem. Dysponowałeś wtedy i dzisiaj tymi samymi danymi, którymi dysponuję ja i każdy. Pokazywały one wtedy i pokazują dzisiaj, że Rudnicki z PiS nie mógł dostać więcej niż 30% głosów. Wszystkie sondaże i wszystkie wyniki wyborów pokazywały to bardzo jednoznacznie. Pozostałych 70% nie da się podzielić na dwie części – przypadające Ujazdowskiemu i mnie – tak, by żadna z nich nie przekroczyła tych 30%. Bezpieczny margines błędu wynosi tu 5%. Nie było ryzyka, możliwe były odchylenia kilkakrotnie niższe. W algorytmie D’Hondta, którego uparłeś się nie rozumieć, one mogłyby przesądzać. W arytmetycznie prostym głosowaniu większościowym – to powinieneś wiedzieć bez trudu rozumienia arytmetyki – nie było takiej szansy. Poinformowany o tym po wielokroć, uparcie i wciąż bez argumentów powtarzasz inwektywy o moim rozbijactwie. Jak to nazwać, powiedz?

Ale przede wszystkim, jak w tej sytuacji w ogóle rozmawiać?

Ja już nie będę, ale moi przyjaciele z Obywateli RP będą wciąż próbować. Z dyplomatycznej ostrożności nie będą nawiązywać do sytuacji z Ujazdowskim. O prawyborach ostrożnie wspomną też nie od razu. Ale w końcu wspomną. Możesz zacząć sam, przy najbliższej okazji. Również dla Ciebie byłoby chyba wygodniej. I to Ci radzę, choć szanse, że posłuchasz, są chyba mniejsze po wszystkim, co napisałem.

Drodzy Państwo,

którzy są świadkami tej dyskusji. Chcę powtórzyć prośbę. Da się z pewnością myśleć rozmaicie o wyborczych strategiach i szansach. Jednak twarde fakty należy ustalić i pilnować, by nikt im nie przeczył w przestrzeni publicznej bezkarnie. Albo zdobędziemy się na trudną publiczną debatę, albo w niej wyłonimy tych, którzy są rzetelni, potrafią dowieść racji i obdarzymy ich zaufaniem w sprawach, których nie umiemy lub nie mamy czasu rozważyć sami – albo skażemy się na koncert facebookowych memów, lajków, niczym nie wspartych dowolnych opinii i ocen wypowiadanych w przekonaniu, że „śpiewać każdy może”. I utoniemy. I PiS znowu wygra, choć to nie sztab strategów nas pokona, ale zgraja ćwierćinteligentów – jednak najwyraźniej sprytniejszych i skuteczniejszych od nas.

Proszę, dbajmy nie o kulturę dyskusji nawet. Nie o cenzuralny język i unikanie obraźliwych ocen – sam przecież dałem tu próbkę ostrego stylu, który łatwo może obrażać i zdaję sobie z tego sprawę. Chodzi o szacunek dla faktów, dla logiki, o chęć ustalenia jednak prawdy, a nie tylko trendów w ponowoczesnym płynnym chaosie i internetowym zgiełku. To fundamentalnie ważne. Ważniejsze nawet niż te wybory, które nas znowu czekają. Rozpada się nie tylko Polska, ale cywilizacja w ogóle.

I kolejna moja sprawa do Państwa, w której decyzji można się spodziewać po kongresie Obywateli RP, pod koniec stycznia, więc już niedługo. Wiem dziś tyle, że Obywatele RP zechcą kandydować sami i zechcą szukać kandydatów do obywatelskiej listy. Ta inicjatywa zmierza do prawyborów. Uważamy, że jest czas, by ruchy obywatelskie znalazły własną reprezentację w parlamencie, który decydować będzie musiał tym razem zwłaszcza o zasadniczych sprawach ustrojowych, a tego politykom zostawić nie można. Ale nawet ważniejsze od tego jest nasze doświadczenie. Ono jest bardzo gorzkie. Dopóki nie ujawnimy list i nie zmierzymy ich poparcia w sondażach, politycy będą nasze postulaty ignorować, jak robili to zawsze dotychczas. Mówię o opozycyjnych politykach. I nie tylko o prawyborach, ale o ludziach na granicy, o kobietach pozbawianych praw, o ograniczeniu politycznych i finansowych wpływów kościoła, o praworządności również – katalog ignorowanych postulatów społecznych jest długi i wciąż rośnie. Pracując dziś nad sposobem skutecznego startu wyborczej inicjatywy Obywatele RP wiedzą, że zaczną na pewno od wezwania pozostałych „politycznych graczy” do prawyborczego pojedynku. Liczymy, że nacisk opinii publicznej – potencjalnie kompromitujący dla tych, którzy będą odmawiać demokratycznej weryfikacji – spowoduje, że to się wreszcie uda.

Stawką są nie tylko wygrane wybory. Stawką jest większość konstytucyjna. I koniec polskiej wojny.

Żadna z tych rzeczy nie uda się, jeśli nie nauczymy się wszyscy reagować na wezwania, byśmy nie patrzyli w górę…